Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша 1 мамырдан бастап елорда мен Алматы арасында әуе қатынасы ашылады. Мемлекет басшысы атап өткендей, бұл азаматтар үшін де, көптеген мамандардың, соның ішінде вируспен күресумен айналысатындардың жұмысы үшін де қажет.

Ұшулар күн сайын – тәулігіне 4 рейс – «Эйр Астана», «SCAT», «FlyArystan» авиакомпаниялары арқылы жүзеге асырылады. Билеттер сатылымы қазірдің өзінде ашық.

Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Президенті жанындағы Төтенше жағдай режимін қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік комиссия 4 мамырдан бастап Нұр-Сұлтан мен Алматыдан Қызылорда, Петропавл, Өскемен және Семей қалаларына рейстерді қалпына келтіру туралы шешім қабылдады. Ұшулар күшейтілген санитарлық талаптармен орындалады.

Авиация мен санитарлық-эпидемиологиялық қызметтердің өзара іс-қимылы туралы ереже әзірленді. Атап айтқанда, жолаушылардың COVID-19 тестінен өткені туралы теріс нәтижесі бар сертификаттары (сертификат берілген күннен бастап 7 күн бойы жарамды), сондай-ақ жеке қорғаныс құралдары (маскалар, қолғаптар) болуы керек. Айта кету керек, коронавирустық инфекцияға тестілеу азаматтардың жеке қаражаты есебінен ақылы негізде жүргізіледі.

Санитарлық талаптарға сонымен қатар термометрия, әлеуметтік қашықтықты сақтау, әуежайлар мен ұшақтарды күшейтілген дезинфекциялау кіреді.

«Қазақстанның авиациялық әкімшілігі» АҚ бас директоры Питер Гриффитс авиация саласының ұшуларды бастауға қалай дайындалғаны туралы айтып берді.

– Мемлекет басшысы жолаушыларды әуе тасымалдарын қалпына келтіру мақсатында сақтық шараларын ойластыруды, авиациялық және санитарлық-эпидемиологиялық қызметтердің өзара іс-қимылының регламенттерін әзірлеуді тапсырды. Елбасының тапсырмасын қаншалықты орындай алдыңыздар?

– Қазақстанның авиациясы ұшуды бастауға дайын, барлық қажетті қауіпсіздік шаралары, оның ішінде санитарлық шаралар да қарастырылған. Біз бүгін әуе қозғалысын қалпына келтіре аламыз, өйткені дайындықты 2 апта бұрын бастадық. Бірқатар онлайн семинарлар өткізілді, талқылаудың негізгі тақырыбы авиация саласын қауіпсіз және тиімді қайта іске қосу шаралары болды. Оларға отандық және шетелдік әуе компанияларының, әуежайлардың, авиациялық оқу орталықтарының өкілдері қатысты.

Алдымен Алматы мен Нұр-Сұлтан арасында әуе рейстері қайта басталады. Содан кейін Үкіметтен қосымша тапсырма алғандықтан, Шымкент, Атырау және Өскемен қалаларымен жолаушылар рейсін қалпына келтіруді жоспарлап отырмыз.

Бірінші болып Air Astana, SCAT, Qazaq Air, ал кейінірек FlyArystan жұмысын жалғастырады. Әуе тасымалының өсуі барлық авиакомпаниялар үшін айтарлықтай баяу болады.

Сонымен қатар, біз call-орталықты қайта іске қосып жатырмыз. Операторлар әуекомпания өкілдері мен жолаушылардың сұрақтарына таңғы 7-ден кешкі 23.00-ге дейін жауап бере алады.

- Гриффитс мырза, елдер арасында коронавирустың таралуын болдырмау үшін рейстер саны барынша азайтылды. Қазақстан аумағында тұрақты әуе қатынасы толығымен жабылды. Карантин шаралары салаға қалай әсер етті?

– Әлемдік авиация саласы – коронавирустық пандемиядан ең көп зардап шеккен салалардың бірі. ИКАО болжамы бойынша, 2020 жылдың бірінші жартыжылдығында авиакомпаниялар ұсынатын орындар саны 56%-ға азаяды. Тасымалданған жолаушылар саны 593 миллионға азаяды. Бұл ретте авиакомпаниялардың операциялық шығыны 132 миллиард долларды құрайды.

Мысалы, Қазақстанда 2020 жылдың 22 наурызына дейін 45 ішкі бағыт бойынша аптасына 540 рейс (тәулігіне 77 рейс) орындалса, 2 сәуірден бастап барлық ішкі тұрақты рейстер тоқтатылды. Сондықтан Елбасының әуе қатынасын ашу туралы мәлімдемесін тамаша жаңалық деп білемін. Авиация саласы экономикадағы негізгі салалардың бірі болып табылады, ол көптеген процестердің драйвері болып табылады және ең бастысы, ол мемлекеттің қалыпты жұмыс істеуін және оның азаматтарының жайлылығын қамтамасыз етеді.

Енді біз саланы мүмкіндігінше қолдап, оны қысқы кезеңде және одан кейінгі жылдары пайдалану қиындықтарына әкелетін қосымша шығындардан қорғауымыз керек. Қазір қалпына келтіруді бастасақ, материалдық шығынның орнын толтыру үшін 3 жыл керек.

Дегенмен, қазір біз үшін ең маңыздысы – қауіпсіздікті сақтау.

– Айтыңызшы, төтенше жағдай кезінде республикада ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуді бақылау мен қадағалау қалай жүзеге асырылады?

- ҚР Авиация әкімшілігінің (бұдан әрі – АӘК) қызметкерлері төтенше жағдай және карантин кезеңінде жұмысын жалғастырды. Жұмыс режимі мен сапасы өзгерген жоқ. Біз тексерулерді жалғастырудамыз. Мәселен, карантин кезінде қауіпсіздік стандарттарына сәйкес келмегендіктен екі ұшуға жарамдылық сертификаты тоқтатылды және бұл ұшақтар қазір ұшпайды.

– Пандемияға байланысты ұшақтар мен әуежайларға қойылатын санитарлық талаптар өзгерді ме?

– Санитарлық талаптар, әрине, артты. Мысалы, қазір ұшақтар мен әуежайларда тазалау жиілеп кетті.

Еуропада пандемияға дейін 4-6 апта сайын бүйірді жалпы тазарту жүргізілетін болса, қазір ол жиірек. Орындық қақпақтарын ауыстыру, дезинфекциялау құралдарымен мұқият тазалау және ұшақтың ауа сүзгілерін ауыстыру бірнеше сағатты алады.

Ұшулар қайта басталғалы борттағы жалпы тазалау күн сайын міндетті болады. Әуе компаниялары әр жолаушыдан кейін жуынатын бөлмелердің дезинфекциялануын қамтамасыз етуі керек.

Дегенмен, біз борттағы тұтынушыларға қызмет көрсетуді шектеуіміз керек. Ол тоқтамайды, бірақ минимумға дейін азаяды. Барлық қалдықтар дереу жойылады.

Жолаушыларға ұшақта бетперде кию ұсынылады. Қолғап қажет емес. Ұшу кезінде ауыз суды сақтау маңызды.

Мен әуежайларда физикалық қашықтықты сақтау туралы бірнеше сөз айтайын. Жолаушылар терминалы бар жолаушылар орындықтарының жапсырмалары. Шектеулі еден жолақтары қолданылды. Енді терминалдағы азаматтардың саны шектеледі. Ең көп сағаттарда жолаушылар жиналып қалмас үшін слоттарды (әуежайда ұшуға бөлінген уақыт) ұзартуға болады.

Ішкі рейстерге тіркелу ұшатын уақытынан 2 сағат бұрын, халықаралық рейстерде – 3,5 сағат бұрын басталады. Тіркелу 50 минутта аяқталады.

Қазақстанның барлық әуежайларында дезинфекциялау режимі күшейтілді, күту залдарын, дәретхана бөлмелерін, тұтқаларды, түймелерді, тұтқаларды тазалау және дезинфекциялау жиілігі ұлғайтылды.

Әуе айлағының қызметкерлері жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етілген.

– Ұшақтарды коронавирустың таралу объектісі деп санауға бола ма?

«Тек борттағы адам жұқтырған болса ғана. Бұл мәселе бойынша ICAO және Дүниежүзілік авиация қауіпсіздігі қорының әріптестерімен бірнеше рет пікірталас жүргізілді және ұшу кезінде ұшақта инфекцияның болғаны туралы ешқандай дәлел жоқ. Мен бұл мәселені жеке зерттедім.

Тіпті санитарлық эвакуациялау кезеңінде, тасымалдау кезінде 200 орындық ұшақ бортында 180-190 жолаушы болған, инфекция анықталған жоқ. Мысалы, авиациялық әкімшілік қызметкерлері бұрын жолаушылар коронавирус жұқтырған және одан кейін ауырмаған ұшақтарда ұшқан.

Бұл ұшақ салонындағы ауа алмасу ғимаратқа қарағанда әлдеқайда жылдам жүзеге асырылатынына байланысты. Ұшақ - қысымға ұшыраған алюминий құбырының бір түрі. Ауа оған атмосферадан түседі және кабинаның жоғарғы бөлігіне беріледі. Балғын ішке айналады, ал қажет емес барлық жұмсалғандар төменгі бөлікке түседі, едендегі желдеткіш саңылаулар арқылы лайнердің құйрығына және сол жерден - сыртқа түседі.

Бұл ауа айналымы өте маңызды, әсіресе бортта 190 жолаушы болған кезде. Тәжірибелер кезінде ауа алмасуының қаншалықты белсенді жүретінін көруге болады. Осы деректердің барлығын ескере отырып, біз әуе қозғалысын қалпына келтіре аламыз.

- Қазақстанда авиация қызметкерлері арасында COVID-19 инфекциясының бірнеше жағдайы тіркелді. Ұшулар қайта басталғаннан кейін қызметкерлердің қауіпсіздігі қалай қамтамасыз етіледі?

- Біз Қазақстандағы авиация қызметкерлерінің жұқтыру фактілерін талдадық және инфекцияның ұшақта болғанын растамадық. Дерек көзі - жерде болған адамдар, инфекция әлеуметтік байланыс, отбасы, достары, қоғамдық орындарға барған кезде жұқтырған.

Дегенмен, біз авиакомпания қызметкерлерін мұқият медициналық тексеруден өткізуді талап етеміз. Компаниялар оларды қажетті қорғаныс құралдарымен: маскалармен, қолғаптармен, алжапқыштармен қамтамасыз етуге, сондай-ақ олардың ауыстырылуын қадағалауға міндетті.

Құлыптау кезінде кіру талаптары артты. Қызуы көтерілген қызметкерлер жұмыстан шеттетілді. Ұшқыштармен емес, стюардессалармен мұндай жағдайлар бірнеше рет болған. Бұл шаралар ұзақ уақыт бойы, соның ішінде пандемия өткеннен кейін де сақталады.

- Ұшақта физикалық қашықтық болады ма?

– Егер сіз бортта физикалық қашықтықты сақтасаңыз, онда авиакомпаниялардың банкротқа ұшырауы рейстер мүлде орындалмайтын жағдайға қарағанда әлдеқайда жылдам болады. Кәсіпорындарға тек толық жүктемеде ұшу тиімді.

Егер әуе кемесін дезинфекциялау бойынша барлық шаралар сақталса, ұшуға рұқсат беру алдында экипаж тексеріледі, ауа алмасу жүйесінің жұмыс қабілеттілігі мен тазалығы тексеріледі, содан кейін «Эйр Астана» және «Эйр Астана» АҚ және SCAT белсенді қатысты, біз әуе кемесінде физикалық қашықтықты сақтауға ешқандай себеп көрмейміз.

Біз отырғызу кезінде физикалық қашықтықты сақтауды ұсынбаймыз, өйткені қазіргі уақытта инфекция қаупі борттағыларға ұқсас. Бірақ біз мұны жолаушыларға арналған терминалда, тіркелу кезінде және багажды алу кезінде қадағалауға кеңес береміз, ал адамдар бетперде киюі керек. Бұл ұсыныстар тиісті зерттеулердің нәтижелеріне негізделген және халықаралық ұйымдардағы әріптестеріміздің қолдауына ие.

– Азаматтық авиацияның ұшқыштары біліктілігін жоғалтпау үшін ұшуы керек. Ұшқыштардың біліктілігін жоғалтпау үшін авиация әкімшілігі қандай шараларды қолға алуда?

– Әзірге карантин ұзаққа созылған жоқ. Бірақ ол ұзаққа созылған сайын ұшқыштардың қалпына келуі қиындай түседі. Егер, мысалы, ұшқыштар 90 күннен артық ұша алмаса, олар қажетті біліктіліктерін жоғалту қаупі бар.

Естеріңізге сала кетейін, рейстер толық тоқтаған жоқ. Негізгі үзіліс жолаушылар ағынына түсті. «Эйр Астана» және «SCAT» авиакомпаниялары тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар халықаралық рейстерде де жүк рейстерін орындауды жалғастырды. Орта есеппен Қазақстанның әуе кеңістігінде күніне 250-ге жуық рейс жасалады. Енді Boeing 757 жүк тасымалдаушысы ретінде – бортында жолаушыларсыз медициналық мақсаттағы заттарды тасымалдау үшін пайдаланылады. Ұшу қауіпсіздігі сөзсіз қамтамасыз етілген.

Басқа әуе компанияларына келетін болсақ, біз осы кезеңге ұшқыштарды сертификаттауды жұмсарту әдістерін ұсындық. Инженерлер мен диспетчерлер аттестациясына қойылатын талаптар да бар екенін ұмытпаңыз. Біз бұл бағытта үнемі жұмыс істеп жатырмыз.

– Желтоқсанда лайнердің ұшақ апатынан кейін Bek Air әуе компаниясы ААК, көлік прокуратурасы және Ішкі істер министрлігінің жіті бақылауында болды. Олардың әуе операторы сертификатын қайтарып алу туралы шешім қабылданды. Bek Air қайтадан ұшады ма?

– Иә, бірақ олар қайтадан сертификаттау үдерісінен өтуі керек. Бұл компанияның қызметі көптеген сұрақтар туғызды, ол халықаралық стандарттарға сәйкес келмеді. Біз Bek Air жақын арада жұмысын қайта бастайды деп ойламаймыз. Бірақ олар аттестациядан өткісі келсе, өтінішті қараймыз.

Біздің білуімізше, бұл компания қазір жұмыс істемейді. Ал ең көп зардап шеккен оның қызметкерлері табыс көзінен айырылып қана қоймай, азаматтық рейстерді орындау арқылы қоғамға қызмет ету мүмкіндігінен айырылды.

Олардың қазір жұмыс табуға мүмкіндіктері жоқ, өйткені әлемде әуе қозғалысының тоқтатылуына байланысты салалық еңбек нарығында қиындықтар туындады. Мен өзім бір кездері жұмыссыз қалдым, сондықтан мұндай кезеңді бастан өткеру қаншалықты қиын екенін, жұмысқа тезірек кірісу қаншалықты маңызды екенін түсінемін.

Карантин кезінде әуе компанияларының ұшқыштары мен бортсеріктерінің бір бөлігі мәжбүрлі ақысыз демалысқа жіберілді. Қазір бұл біз үшін үлкен мәселе. Барлық қызметкерлер өз жұмыстарына қайта оралуы керек. Ал Bek Air-тегі жағдай бар мәселені одан сайын ушықтыра түседі. Бірақ біз авиация саласын қалпына келтірсек, жаңа жұмыс орындары ашылатынына сенімдімін.

- Гриффитс мырза, авиация әкімшілігі Қазақстандағы азаматтық авиацияны қалпына келтіру үшін тағы қандай шараларды қолға алуда?

– Ол үшін 2020 жылдың 30 қарашасына дейін бірнеше сертификаттар мен лицензиялардың әрекет ету мерзімі ұзартылды. Мысалы, төтенше жағдай кезеңінде қолданылу мерзімі аяқталатын авиация персоналының куәліктері, біліктілік және арнайы белгілер; авиациялық жұмыстарды орындау құқығына куәліктер; азаматтық әуе кемелерін пайдаланушының куәліктері және авиациялық жұмыстарды орындау құқығына куәліктер. Ерекшелік - 120 күнге дейін берілетін ұшуға жарамдылық сертификаттары.

Жаңа уақытша рәсімдер ұшу қауіпсіздігі деңгейін қолдауды ескере отырып әзірленді, бұл авиакомпаниялардың Қазақстан заңнамасының қолданыстағы талаптарын сақтауын бақылауға мүмкіндік береді. Бұл тәжірибе ИКАО ұсынған және бүкіл әлемде қолданылады.

https://kazpravda.kz/articles/view/vzlet-razreshen